طايفه ترك آغاجارى در لرستان: كوهگيلويه

در جنوب غربى ايران در ميان ايلات كهگيلويه طايفه ترك تبارى بنام آغاجارى وجود دارد. برخى منابع طايفه آغاج ارى كهگيلويه را٬ طايفه اى لرزبان اما با تبارى آميخته و يا به شكل ملقمه اى از گروههاى تركى٬ تاجيك و لر طبقه بندى كرده اند. شمارى از آنها نيز علاوه بر آقاجرى٬ از وجود طايفه اى بنام قره جرى در كهگيلويه -هر دو آميزه اى از عناصر ترك و فارس- خبر مىدهند. هر چند پيوستن تيره هايى ايرانىتبار و يا زبان به طايفه آغاج ارى متصور است اما اين طائفه اصلا و بىشك طائفه اى ترك تبار و ترك زبان بوده است. محتمل است كه عمده آغاج ارىهاى كهگيلويه اولاد آغاج ارىهاى داخل در اتحاديه طوايف تركى-آذربايجانى قاراقويونلوها٬ و اقلا برخى از تيره هاى آغاج ارى مخصوصا افشارها باقيمانده شاخه كهگيلويه اى افشارهاى خوزستان - طايفه بسيار نيرومندى كه توسط شاه عباس اول پس از شورشهاى ١٥٩٧-١٥٩٦ پراكنده شده اند- باشند.

طايفه آغاجارى از تيره هاى افشار٬ داودى٬ جغتاى٬ شعرى (شيرى)٬ لرزبان٬ بگدلى٬ جامه بزرگى٬ كشتيل (گشتيلى)٬ قاراباغى٬ آقباغى؟٬ تيلكه لو (تيله كو؟)٬ ختايى؟٬ بشيرى؟٬ ديلمى؟ تشكيل شده است. در گذشته شمار آغاج ارىها كه هنوز بافت ايلى خود را محافظه نموده بودند حدود ٥٠٠٠ خانوار بوده كه بعدا به ٢٠٠٠ كاهش يافته است. در اثر ضديتها و درگيريهاى بين تيره هاى آغاج ارى همچنين با طوائف ديگر٬ اين تيره ها پراكنده شده٬ بخشى با تغيير و يا از دست دادن نام خود به طوايف ديگر ملحق و يا به زندگى يكجانشينى آغاز نموده و ساكن دهات و روستاها گرديده اند.

طبق بعضى منابع گرچه شمارى از تيره هاى آغاج ارى (افشار٬ جغتايى٬ بگديلى٬ قاراباغى٬ ختايى؟) هنوز به زبان تركى سخن مىگويند اغلب آنها اكنون لرزبان و برخى فارسى زبان شده اند. بنا بر برخى منابع ديگر همه تيره ها و طوايف آغاج ارى از جمله جامه بزرگ٬ بگ دلى٬ بنكلو؟٬ جغتاى٬ داودى٬ قراباغى٬ لرزبان٬ قشتيل٬ شئرى و همچنين آن گروههايى كه بافت ايلى خود را از دست مىدهند همه زبان و فرهنگ تركى خود را از دست داده و از هر جهت لر شده اند. با اينهمه گفته شده است كه توركان آغاج ارى لرزبان شده٬ به نگاهدارى نامهاى تركى خود علاقه و اصرار دارند و اسامى تركى تولى آقا٬ آتش آقا٬ جغتا و ... غيره در ميان آنها زياد ديده مىشود.

گزارش مردم‌شناسي

معرفي كتاب: عناصر تركي در واژگان شباني بختياري

, نوشته : ژان پي ير ديگار ، اگزاويه دوپلانول ، لوئي بازن ؛ ترجمه اصغر كريمي
[بي جا : بي نا ، بي تا] 13 برگ

گزارش شامل بررسي ويژگي هاي عمومي ايل بختياري ، تاريخ نظام كوچ نشيني در ميان عشاير بختياري ، عناصر تركي در واژگان شباني بختياري و تحليلي بر واژگان تركي در گويش بختياري است .

مقاله در مجموعه مقالات مردم شناسي ، دفتر دوم (سال : 62) به چاپ رسيده است .
مركز اسناد و مدارك

آداب و رسوم ديني - شيعه
چهارمحال و بختياري
زبان تركي / ايلات / عشاير / كوچ نشينان

آوازهاي نانوايان با زبان تركي در لرستان

گزارشي از همايش «نان و آب در آيينه آينده ايران»

«هوشنگ جاويد» پژوهشگر و محقق موسيقي عامه درباره «نان و موسيقي، آداب ها و آوازها» صحبت مي كند. او با اشاره به اين كه «ساج» در لرستان هم براي پخت نان مورد استفاده قرار مي گيرد و هم به عنوان ساز در مراسم عروسي، عزا، كسوف و خسوف آهنگ هاي ضبط شده از مراسم عزا و عروسي لرها را براي حاضرين پخش مي كند كه دانشجويان را تحت تاثير قرار مي دهد.

او در ادامه صحبتش به آوازهايي كه نانوايان قديم هنگام پخت نان مي خواندند اشاره مي كند و يكي از آنها را كه با زبان تركي خوانده شده است پخش مي كند.

معرفي كتاب: توصيف زبان شناختي گويش تركي بن در شمال غربي شهركرد

دانشگاه اصفهان
تحصيلات تکميلي
تاريخ دفاع : 2/8/79
رشته و گرايش : زبان شناسي همگاني
استاد مشاور : دکتر ساسان سپنتا
نام و نام خانوادگي : رضا هاشمي بني
دانشكده : ادبيات و علوم انساني
استاد راهنما : دکتر سعيد کتابي

توصيف زبان شناختي گويش تركي بن

چكيده

گويش تركي بن يكي از گويشهاي متنوع زبان تركي است كه در شهر بن ، در 27 كيلومتري شمال غربي شهركرد ، مركز استان چهارمحال وبختياري به آن تكلم مي شود.

« توصيف زبان شناختي گويش تركي بن » شامل بررسي آوايي ، واجي ، ساختواژي ونحوي گويش تركي بن ومقايسه آن با موارد مشابه در زبان تركي استانبولي در طي نه فصل و يك ضميمه مي باشد.

چون هدف ، بررسي تفاوتها وشباهتها در بخش اوايي ، واجي ، ساختواژي ودستوري گويش تركي بن با زبان تركي استانبولي بوده است وچون توصيف مناسبي از زبان تركي استانبولي در دسترس نبود ،ابتدا براساس منابع و كتب وخود آموزهايي كه براي اموزش زبان تركي استانبولي نگاشته شده بود ، توصيفات بخش واجي ، ساختواژي و دستوري انجام شده وسپس مقايسه آن با توصيف گويش تركي بن انجام پذيرفت.

در مورد گويش تركي بن نيز با گويشوران مختلف مصاحبه شده وتوليدات زباني آنها در نوار كاست ضبط وس پس به بررسي تركيب واجها ، تكواژها وكلمات وجمله ها پرداخته شد.

درتجزيه وتحليل ابتدا آوانويسي نمونه هاي گفتاري انجام شده تا مشخصات واجي كه در تشخيص تكواژها كاربرد دارند ، مشخص گردند.

در بخش صرف ، چگونگي پيوند تكواژها وايجاد واژه ها مورد بررسي واقع شده است . در بخش نحو ، چگونگي تركيب واژه ها براي ايجاد ساختهاي بزرگتر مثل گروه ، بند ، جمله مورد بررسي قرار گرفته ودر بررسي نحو دستور ساختگرايي مقوله وميزان كه توسط هاليدي انجام شده ، مبناي كار بوده است.

در بخش واژگان ، براي يافتن معناي دقيق واژه هاي گويش مقابله اي از واژه هاي گويش تركي بن وزبان تركي استانبولي صورت گرفته واز اين طريق تفاوتهاي واژگاني بين گويش وزبان تركي استانبولي مشخص شده است . امثال وحكم مورد استفاده مردم بن ونيز اشعاري از يكي از شعراي معاصر نيز جهت آشنايي با ادبيات شفاهي اين گويش در فصل 9 آمده است.

مركز محاسبات وفن آوري اطلاعات دانشگاه اصفهان
مهر ماه ۱۳۸۳

زبان تركي در استان چهارمحال و بختياري

اين استان از دوبخش عمده يكي چهارمحال و ديگري بختياري تشكيل شده است كه چهارمحال شامل محالهاي لار ، كيـــار ، ميزدج و گندمان مي باشد و در نيمه شمال شرقي استان قرار دارد و از آن بعنوان هند كوچك ياد شده و بختياري كه از جنوب غربي استان تا مرز كهكيلويه و بوير احمد ، خوزستان و لرستان ادامه دارد .

گويش ساكنان استان فارسي ، تركي ، لري و بختياري است واكثرا“ به كشاورزي و دامپروري اشتغال دارند .

روستاهاي ترك در شرق دشت سيلاخور استان لرستان

دشت سيلاخور بزرگترين زمين هموار استان لرستان است كه از قطب هاي كشاورزي و باغداري هم به شمار مي رود. سيلاخور به دو بخش تقسيم مي شود

سيلاخور بالا: از جنوب ملاير و شرق نهاوند شروع شده و تا حوالي شهر بروجرد ادامه مي يابد. مركز عمده آن شهر اشترينان يا اشتاد است. روستاهاي اين منطقه همگي آباد و پر جمعيت هستند و تفريح گاههاي قديمي مردم بروجرد مانند ييلاق هاي تك درخت (تاك درخت)، ونايي و خشتيانك همگي در اين بخش هستند. محصول عمده آن انگور و ميوه هاي مختلف است. كوههاي مهم منطقه شامل قله هاي بلند كوه گرين در غرب كه كانون دائمي آب منطقه بروجرد است و نيز كوههاي كم ارتفاع تر يزدگرد در شرق مي شود.

بيشتر مردم منطقه گويش بروجردي دارند ولي در روستاهاي غربي گويش مردمان بيشتر لري (لرستاني) است. تعداد كمي روستا در شرق منطقه به زبان تركي تكلم مي كنند
.

هواي آن سرد تر از سيلاخور سفلي است و ميوه هايش دير تر مي رسند. جاده بروجرد - ملاير - همدان و نيز جاده بروجرد - نهاوند - كرمانشاه از اين ناحيه مي گذرد.

مراكز پيش دبستاني در مناطق دو زبانه تركي و لري در استان چهارمحال و بختياري

هم اكنون حدود 8 هزار و 700 نو آموز در 420 مركز پيش دبستاني در سطح استان چهارمحال و بختياري مشغول به تحصيل مي باشند 27/12/1383

به گزارش واحد خبر روابط عمومي سازمان آموزش و پرورش استان اكبر فدايي همچنين دو زبانه بودن نوآموزان در مراكز پيش دبستاني را يكي از مهمترين مشكلات اين گروه دانست و يادآور شد : اين مشكل در مناطقي كه به زبان تركي صحبت و لري صحبت مي كنند بيشتر به چشم مي خورد .

رييس گروه آموزش پيش دبستاني و ابتدايي آموزش و پرورش استان در ادامه تصريح كرد : دو زبانه بودن نوآموزان در بعضي از مناطق باعث شده است كه سازمان آموزش و پرورش استان هر سال كلاسهاي ويژه اي را براي تدريس اين گروه در مناطق ياد شده ايجاد كند . اكبر فدايي همچنين زمان برگزاري اين كلاسها را براي اين افراد در مدارس حدود يكصد ساعت در هر دوره خواند و يادآور شد در مدت ياد شده هزينه و امكانات آموزشي براي نوآموزان در اين كلاسها توسط سازمان آموزش و پرورش تأمين مي شود . وي در پايان تأكيد كرد : در سال جاري بيش از 2 هزار نوآموز در مناطق دو زبانه در سطح استان در بيش از 150 كلاس درس شركت كردند % روابط عمومي سازمان آموزش و پرورش استان