گئچمه بافي محصول، ابداع و منحصر به عشاير ترك ساكن در ياسوج، استان كهگيلويه و بوير احمد در مملكت لرستان

گئچمه Geçmə

مهران بهاري

گئچمهGeçmə بافته اي تركيبي از قالي و كيليم و گئچمه بافي هنري مركب از قاليبافي و كيليم بافي است. گئچمه بافي محصول، ابداع و منحصر به عشاير ترك ساكن در ياسوج، استان كهگيلويه و بوير احمد در مملكت لرستان است. اين شهر در کنار رود آبشار دامنه ي قلعه ي دنا قرار دارد و محل يايلاق (ييلاق) طوائف ترك (از قاشقايها دره شوري، فارسي مدان، ....) مي باشد. (نام بومي شهر ياسوج، ياسيجYasıc مي باشد كه كلمه اي تركي به معني مسطح است، اصل آن ياسوقYasuq ميباشد. براي تبديل قQ به جC نگاه كنيد به مبحث چول). به هنگام بافت گئچمه بعد از چله كشي در حاشيه و نقش آن از بافت قالي پيروي مي شود، بافت زمين نيز به صورت كيليم است. طرحهاي زمينه كيليم بافي آن به صورت گلهاي قاليچه اي برجسته بافته ميشود. در بافت گئچمه از پود استفاده نمي شود بلكه از خامه اي كه در بافت كيليم استفاده مي شود بهره مي گيرند. از گئچمه براي تهيه رويه پشتي ها، به عنوان زيرانداز و تزيين چادر استفاده مي شود. اين هنر كم نظير كه با دست زنان ترك ياسوجي متبلور مي شود از پنجاه سال قبل تاكنون منسوخ شده بود اما اخيرا مجددا احيا شده است.

گئچمه كلمه اي تركي به معني گذر و منتقل شده – انتقالي است. انتخاب اين نام براي اين بافته به سبب انتقال از بافت قالي در حاشيه به بافت كيليم در زمينه بوده است. كلمه گئچمه مركب از بن مصدري گئچ.Geç به معني گذشتن و گذر كردن به علاوه پسوند اسم ساز –ما-ma است. اين قالب و پسوند در ساخت نام محصولاتي مانند سيرماSırma (رشته، رشته طلائي)، چالماÇalma (دستار، به مبحث چالما مراجعه كنيد)، تيرمهTirmə (نوعي پارچه، از مصدر درمكDərmək ، به صورت ترمه وارد زبان فارسي شده است) نيز بكار رفته است. اين كلمه به شكل گچمه وارد زبان فارسي گرديده است.