پايان نامه هاي تركولوژي (تركي شناسي) ايران

سٶزوموز

مئهران باهاري

در ايران زبان اكثريت مردم يعني تركي نه تنها رسمي و دولتي نيست، بلكه در معرض تبعيض و تضييقات رسمي و دولتي قرار دارد، هيچ موسسه آموزشي و رسانه عمومي بدين زبان وجود ندارد و طبيعتا از هيچگونه مركز و نهاد رسمي تحقيقاتي و آكادميك براي بررسي و تفحص و حفظ زبان، فرهنگ، ادبيات و ميراث هنري، علمي، تاريخي ملت ترك در اين كشور نيز خبري نيست. از اينرو در اين كشور در باره تركولوژي و لهجه شناسي تركي و ديگر مسائل مربوطه نيز آثار علمي و تحقيقات آكادميك پيگير و قابل ملاحظه اي انجام نگرفته است.

با اينهمه با رشد خودآگاهي و شعور ملي ترك در سراسر مناطق ترك نشين در ايران و نيز افزايش رغبت عمومي به زبان و ادبيات تركي بويژه در ميان نسل جوان ترك و غير ترك ما شاهد تعداد روزافزون پايان نامه ها و تحقيقات دانشجويان در مورد مسائل تركان ايران مي باشيم. اين اقدامات اوليه هرچند پراكنده بوده و داراي كاستيها و نقصانهائي نيز باشند اما بي شك مي بايست به عنوان مطلع علم و شاخه مستقل تركولوژي ايراني بشمار آيند.

در زير نمونه اي از اين پاياننامه هاي هدايت شده و تحقيقات در باره زبانشناسي تركي، لهجه شناسي تركي و توركيسمها در زبان فارسي آورده شده است. نكته اي كه مي بايست بر آن تاكيد كرد اين است كه داده هاي اين گونه پاياننامه ها در باره لهجه هاي گوناگون زبان تركي در آزربايجان جنوبي، قاشقاي يورد و افشاريورد، بويژه از دو سه جنبه "واژگان"، "دستور زبان" و "امثال و حكم" مي بايست در لغتنامه هاي تركي، كتب دستور زبان تركي و كتبي كه در باره امثال و حكم تركي تاليف مي شوند وارد شوند و مخصوصا واژگان اصيل تركي موجود در اين لهجه ها و همچنين قواعد دستور زباني خاص اين لجهه ها مي بايد به طور وسيع در زبان نوشتاري و ادبي فراگير و فرالهجه اي تركي در ايران كه در حال شكل گيري و قوام است بكار روند.

---------------------------------------------------------------------------------------
توصيف زبان شناختي گويش تركي بن- شمال غربي شهركرد٬ چهارمحال وبختياري [لرستان]

تحصيلات تکميلي
نام و نام خانوادگي : رضا هاشمي بني
دانشكده : ادبيات و علوم انساني- دانشگاه اصفهان
استاد راهنما : دکتر سعيد کتابي
تاريخ دفاع : 2/8/79
رشته و گرايش : زبان شناسي همگاني
استاد مشاور : دکتر ساسان سپنتا
http://www.ui.ac.ir/grd-sts/abstracts/ltr/seven12.htm

چكيده

گويش تركي بن يكي از گويشهاي متنوع زبان تركي است كه در شهر بن، در 27 كيلومتري شمال غربي شهركرد، مركز استان چهارمحال و بختياري به آن تكلم مي شود. "توصيف زبان شناختي گويش تركي بن" شامل بررسي آوايي، واجي، ساختواژي و نحوي گويش تركي بن و مقايسه آن با موارد مشابه در زبان تركي استانبولي در طي نه فصل و يك ضميمه مي باشد.

چون هدف، بررسي تفاوتها و شباهتها در بخش اوايي، واجي، ساختواژي و دستوري گويش تركي بن با زبان تركي استانبولي بوده است و چون توصيف مناسبي از زبان تركي استانبولي در دسترس نبود، ابتدا بر اساس منابع و كتب و خود آموزهايي كه براي اموزش زبان تركي استانبولي نگاشته شده بود، توصيفات بخش واجي، ساختواژي و دستوري انجام شده و سپس مقايسه آن با توصيف گويش تركي بن انجام پذيرفت. در مورد گويش تركي بن نيز با گويشوران مختلف مصاحبه شده و توليدات زباني آنها در نوار كاست ضبط و سپس به بررسي تركيب واجها، تكواژها و كلمات و جمله ها پرداخته شد.

در تجزيه و تحليل ابتدا آوانويسي نمونه هاي گفتاري انجام شده تا مشخصات واجي كه در تشخيص تكواژها كاربرد دارند، مشخص گردند. در بخش صرف، چگونگي پيوند تكواژها و ايجاد واژه ها مورد بررسي واقع شده است. در بخش نحو، چگونگي تركيب واژه ها براي ايجاد ساختهاي بزرگتر مثل گروه، بند، جمله مورد بررسي قرار گرفته و در بررسي نحو دستور ساختگرايي مقوله و ميزان كه توسط هاليدي انجام شده، مبناي كار بوده است. در بخش واژگان، براي يافتن معناي دقيق واژه هاي گويش مقابله اي از واژه هاي گويش تركي بن و زبان تركي استانبولي صورت گرفته و از اين طريق تفاوتهاي واژگاني بين گويش و زبان تركي استانبولي مشخص شده است.

امثال و حكم مورد استفاده مردم بن و نيز اشعاري از يكي از شعراي معاصر نيز جهت آشنايي با ادبيات شفاهي اين گويش در فصل 9 آمده است.
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي گويش تركي بجنوردي- شمال خراسان [افشاريورد]

ندا هدايت؛
به راهنمايي: لطف‌الله يارمحمدي
210 صفحه، جدول، نمودار، نقشه، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه شيراز، 1375
http://dbase.irandoc.ac.ir/00049/00049209.htm

هدف اين پايان‌نامه بررسي ويژگيهاي يكي از گويشهاي تركي است. اين گويش در شهر بجنورد كه در شمال خراسان واقع شده است و حدود 130000 نفر جمعيت دارد، صحبت‌مي‌شود. اكثريت اهالي مسن اين شهر به اين گويش سخن مي‌گويند. اين رساله اولين گام در راه توصيف و تجزيه و تحليل سطوح مختلف اين گويش بشمار مي‌آيد. در آغاز به معرفي جامعهء زباني و تاريخ و جغرافياي محل، روش كار، شيوهء جمع‌آوري اطلاعات و تجزيه و تحليل آنها پرداخته شده است. سپس نظام آوايي، ساخت واژه و نحو گويش مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. در اين راستا حالات مختلف اسم، ساختمان صرفي فعل، ساخت واژه، اجزاء كلام، روساخت جملات و انواع گوناگون جمله براساس نقش آنها بررسي و توصيف شده است.

در پايان، فهرستي از واژه‌هاي اصيل گويش تركي بجنوردي تهيه، به ترتيب حروف الفباي انگليسي تنظيم و آوانگاري شده است.

واژه/ نحو/ گويش تركي/ بجنورد/ آوانگاري
Word/ Syntax/ Turkish Dialect/ Bojnurd/ Transliteration
Serial no: 00049209 == Call No. : 07664
---------------------------------------------------------------------------------------
توصيف و بررسي گويش تركي كلات نادر [افشاريورد]

حسن‌زاده‌ كبودگنبدي، عبدالرضا
به راهنمائي: محمودرضا دستغيب بهشتي
140 صفحه، تصوير، جدول، واژه‌نامه، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي‌ارشد) -- دانشگاه شيراز، شيراز، 1375
مشهد شمال شرقي خراسان
http://dbase.irandoc.ac.ir/00049/00049761.htm

هدف اين پايان‌نامه تحليل گويش تركي كلات نادر بوده است. اين گويش يكي از گويش‌هاي تركي شمال شرقي خراسان است. براي نيل به اين هدف تعدادي از گويشوران محلي در محدوده جغرافيائي مشخص شده در فصل اول انتخاب شدند. هر يك از اين گويش‌وران به يكي از طبقات كاسب، كشاورز، كارمند، كارگر شهري و دامدار تعلق داشتند. لازم به يادآوري است كه نگارنده خود نيز گويشور اين گويش است و حدود سي سال را در منطقه كلات نادر اقامت داشته است. اين تحقيق با گردآوري بيش از 2100 واژه، 300 عبارت و جمله و 250 مورد صرف فعل و تعدادي داستان و گفتگو از گويش تركي كلات نادر آغاز شد كه با استفاده از آنها توصيف ابعاد مختلفي از قبيل سيستم آوائي، ساختمان فعل نحو و ويژگيهاي فراصوتي مورد تحليل قرار گرفت.

اين تحقيق نشان داد كه گويش تركي كلات نادر ويژگيهاي مهمي را داراست كه آن را به عنوان گويش مستقل در منطقه جغرافيائي شمال شرقي خراسان مي‌توان محسوب كرد. مهمترين ويژگيها: 1 - بر خلاف نظريه زبانشناس معروف استوني، ف. ويدرمان (Wiedermaen 1838) از چهارده ويژگي كه ايشان ادعا نموده است باعث تمايز ميان زبانهاي اورال آلتاييك از زبانهاي هند و اروپائي مي‌گردد، سه ويژگي زير به هيچ عنوان با ادعاي وي همخواني ندارد. الف - براي حركت منفي در اين گويش فعل مخصوصي وجود ندارد. ب - براي سئوال پسوند بخصوصي وجود ندارد. پ - به جاي حرف ربط از اشكال فعل استفاده نمي‌گردد، زيرا حرف ربط از زبان فارسي وارد اين گويش شده است. 2 - كلمات از آخر تكامل و توسعه پيدا مي‌كنند، بنابراين در اين گويش پيشوندي وجود ندارد. 3 - به جهت هماهنگي و سهولت گفتار واكه بخشي از كلمه با واكه قسمت ديگر هماهنگ مي‌گردد. 4 - گردي و گستردگي لب‌ها هر دو براي توصيف واكه‌ها ضروري‌اند. چون در اين گويش آواهائي وجود دارند كه پيشين و گرد هستند. 5 - بر خلاف زبانهاي هند و اروپائي هر بخش از فعل معني بخصوصي را داراست.

كلات نادر (مشهد)/ مشهد/ گويش تركي/ سيستم آوايي/ فراصوت
Kalat-e-Nader/ Mashhad/ Turkish Dialect/ Sound System
Serial no: 00049761 == Call No. : 08370
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي گويش تركي قره بلاغي - فسا استان فارس [قاشقاي يورد]

علي فياضي؛
به راهنمايي: لطف‌الله يارمحمدي
157 صفحه،جدول،نقشه،كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي‌ارشد) -- دانشگاه شيراز، 1374
http://dbase.irandoc.ac.ir/00047/00047327.htm

هدف اين پايان‌نامه توصيف و تجزيه و تحليل سطوح مختلف يكي از گويشهاي تركي مي‌باشد. اين گويش در منطقه‌اي از بخش ششده قره بلاغ شهرستان فسا كه در قسمت مركزي استان فارس واقع شده است - توسط گروه زيادي مورد استفاده قرار مي‌گيرد. دراين بررسي كه اولين تحقيق مكتوب در گويش قره بلاغي است، پس از معرفي جامعه زباني، موقعيت جغرافيايي و تاريخي محل، ساختمان گويش در ابعاد مختلف از قبيل دستگاه صوتي، طبقه‌بندي اجزاء كلام و ساختمان صرفي فعل در وجوه امري، اخباري و التزامي مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. ساختار جمله و عبارات سازنده آن در قالب قوانين ساخت سازه‌اي و نمايش آنها در نمودار درختي، تطابق فعل و فاعل و انواع متفاوت جمله از نظر ايفاي نقش بطور خلاصه مورد بحث و بررسي قرار گرفته است.

در فصل پاياني اين رساله مجموعه‌اي از واژه‌هاي اصيل تركي قره بلاغ به ترتيب حروف الفباي انگليسي ارائه و آوانويسي شده است.

فعل/ واژگان/ قره بلاغ (فسا)/ گويش تركي قره بلاغي/ فسا (فارس)/ ششده (قره بلاغ فسا)
Verb/ Vocabulary/ Gharabolagh/ Turkish Dialect of Gharabolagh/ Fasa/ Sheshdeh-Gharabolagh
Serial no: 00047327 == Call No. : 04499
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي گويش تركي قشقايي [قاشقاي يورد]

حميدرضا جهانديده؛
به راهنمايي: لطف‌الله يارمحمدي
211 صفحه، جدول، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه شيراز، 1377

هدف اين پايان‌نامه توصيف يكي از گويشهاي منشعب از تركي است. اين گويش توسط مردم ايل قشقائي صحبت ميشود. قشقائي‌ها در استانهاي جنوبي كشور از جمله فارس، بوشهر، كهگيلويه و بويراحمد، خوزستان، اصفهان و چهار محال‌ بختياري ساكن هستند. آخرين آمار سرشماري عشاير كوچنده نشان ميدهد كه تنها 80357 نفر به صورت ايلي زندگي ميكنند و بقيه قشقائي‌ها كه روزگاري يكي از پرجمعيت‌ترين ايلهاي كشور بوده است در شهرها يا روستاهاي استانهاي ذكر شده به زندگي اشتغال دارند. بر اساس نرخ رشد جمعيت در ايران ميتوان تخمين زد كه قشقايي زبانان كنوني بيش از دو ميليون نفر باشند. اين رساله اولين گام جهت بررسي و توصيف گويش ايل قشقايي است. در اين راستا مختصري از جامعه زباني ايل، تاريخ و جغرافيا، خاستگاه و منابع درآمد ايل بحث شده است. در ادامه نظام آوائي، ساخت واژه و نحو اين گويش مورد تجزيه و تحليل واقع شده است. در نظام آوايي از زوجهاي كمينه براي تشخيص واجها استفاده شده است. بعلاوه قواعد آوائي متعددي نيز در رساله ارائه شده است. در ساخت واژه از تصريف، اشتقاق و وندهاي آن و حالتهاي مختلف اسم و فعل سخن به ميان مي‌آيد. در نحو تنها در روساخت جملات، انواع مختلف جمله و واژه مورد بحث واقع شده است.

در پايان فهرستي از واژگان اصيل تركي قشقائي با معادل انگليسي آنها ارائه شده است كه واژگان بر حسب ترتيب الفباي انگليسي تنظيم شده‌اند.

هجا/ گويش/ گويش تركي قشقايي
Serial no: 00060511 == Call No. : 21954
Syllable/ Dialect/ Ghashghai Turkish Dialect
---------------------------------------------------------------------------------------
مطالعه لهجه تركي قشقايي از ديدگاه جامعه‌شناسي زبان [قاشقاي يورد]

علي كاظمي؛
به راهنمايي: محمدحسين كشاورز.
93صفحه،جدول،نمودار،كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه تربيت مدرس، 1375
http://dbase.irandoc.ac.ir/00048/00048536.htm

هدف مطالعه حاضر بررسي تاثير پارامترهاي اجتماعي بر استفاده تركي قشقايي در موقعيتهاي كلامي مختلف بوده است. اطلاعات مطالعه از نمونه‌اي مشتمل بر 72 نفر از گويشوران تركي قشقايي بدست آمده است. نمونه مذكور به تعداد مساوي از بين جنسيتهاي مذكر و مونث و از رده‌هاي تحصيلي و سني مختلف انتخاب شد. با آنها در 4 موقعيت كلامي متفاوت مصاحبه بعمل آمد. از جمله جنبه‌هاي متعدد تركي قشقايي، 4 متغير و آوايي مورد بررسي قرار گرفت. هدف مطالعه به قرار زير بوده است. الف :تعيين دقيق تاثير پارامترهاي اجتماعي مانند جنسيت، سن، تحصيل و موقعيت صحبت بر استفاده تركي قشقايي. ب :استفاده از اطلاعات مربوط به جامعه شناسي زبان در مطالعه حاضر به منظور تبيين حقايقي در مورد تغيير پذيري در تركي قشقايي. از ديد جامعه شناسي زبان، نتيجه چنين بود كه در مقايسه با افراد مونث، افراد مذكر توجه كمتري به صحبت خود مبذول مي‌كنند و در نتيجه ميزان رسميت در صحبت آنها كمتر است. بر اساس اطلاعات بدست آمده، صحبت نوجوانان نسبت به بزرگسالان رسمي تر است، اما تفاوت بين آنها چندان قابل ملاحظه نيست. از لحاظ زبانشناسي، روشن شد كه تغيير پذيري در تركي قشقايي كاملا نظام مند است و استفاده از قوانين آوايي مبتني بر اصل سهولت اداي كلمات مي باشد.

زبان/ جامعه شناسي زبان/ لهجه/ تركي قشقايي/ جامعه شناسي
Language/ Sociolinguistics/ Accent/ Ghashghaee Turkish/ Sociology
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي ساختواژي گويش تركي بهار همدان [آزربايجان جنوبي]

عاصي، مصطفي٬
s-m-assi@rose.ipm.ac.ir
رشته اصلي : علوم انساني٬ رشته تحصيلي : زبانشناسي٬ نشاني محل كار : آدرس محل كار، تهران; خيابان شريعتي - زرگنده - خيابان عطاري مقدم - كوچه قرباني - شماره 1.

آشنايي با زبانها : آشنائي با زبانهاي انگليسي، آلماني٬ دكترا: زبانشناسي--دانشگاه اكستر - انگلستان، 1368
سوابق اشتغال : دانشگاه تهران٬ پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي – تهران٬ فرهنگستان زبان ايران
---------------------------------------------------------------------------------------
مقايسه نظام آوائي گويش تبريز با خلخال [آزربايجان جنوبي]

ارشد فتاحي؛
به راهنمايي: محمد ضياءحسيني.
183 صفحه، جدول، نمودار، نقشه، پرسشنامه، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه علامه طباطبائي، 1375

اين پايان‌نامه در چهار فصل تدوين شده است كه فصل اول درباره موقعيت جغرافيايي، تنوع زباني و ويژگيهاي انساني شهرستان خلخال و تاريخ مطالعات تركي آذري و زبان تركي مطالبي را در خود دارد. و نيز نظرات و بررسيهاي زبان‌شناسان مختلف و به خصوص انديشمندان ايراني را مرور مي‌كند. فصل دوم در مورد زبان‌شناسي مقابله‌اي و نظرات و عقيده‌هاي مختلف درباره اين رشته از زبان‌شناسي بحث مي‌كند و روند مقايسه زبانها را مورد توجه قرار مي‌دهد. و فصل سوم به توصيف واجهاي تركي آذري به خصوص در گويش خلخال مي‌پردازد، واجگونه‌هاي متفاوت، واجها و گونه‌هاي آنها و نيز نحوه توزيع آنها را در ساخت هجاي تركي آذري مورد بررسي قرار مي‌دهد و فصل چهارم به فرايندهاي آوايي و قواعد واجي و مقايسه آنها در دو گويش مي‌پردازد.

از مجموع بحث‌هاي فوق به اين نتيجه مي‌رسيم كه: تركي آذري داراي 21 همخوان و 9 واكه مي‌باشد و اينكه بعضي از زبانشناسان معتقدند كه واجهاي K, F, Z جزو واجهاي تركي آذري نيستند با توجه به مقايسه واجها در گويش خلخال، نظر آنها تائيد مي‌شود زيرا در بررسي واجهاي تركي آذري در گويش خلخال اين واجها مشاهده نمي‌شود به استثناي واج f كه هم در گويش خلخال و هم در گويش تبريز از بسامد بسيار اندكي برخودار است. در مورد واكه‌ها بايد گفت كه در هر دو گويش نه واكه وجود دارد و واكه كشيده در تركي آذري در هر دو گويش وجود ندارد و تحت فرايندهاي خاصي به وجود مي‌آيد. و واكه‌هاي كشيده فقط در واژه‌هاي قرضي به كار مي‌روند و اگر استثنائا در بعضي واژه‌هاي تركي به كار رود به قياس با واژه‌هاي قرضي است. در گويش خلخال گاهي كشش واگه‌اي كه با عملكرد فرايند آوايي به وجود آمده است. بين واژه‌ها تمايز معنايي ايجاد مي‌كند مانند واژه‌هاي [balix] "ماهي" و [ba:lix] "بندي كه علف را با آن مي‌بندند" كه در ژرفساخت به صورت /baglig/ مي‌باشد.

علل تفاوت دو گويش پس از بررسي‌هاي لازم موارد زير ذكر شده است : الف : متفاوت عملكرد قواعد واجي در دو گويش براي رسيدن از سطح ژرفساخت به روساخت. به همين دليل مثلا اگر در گويش تبريز همگوني كامل رخ مي‌دهد اين فرايند در گويش خلخال به صورت ناهمگوني، يا همگوني ناقص ظاهر مي‌شود. ب : توزيع متفاوت واجگونه‌ها در دو گويش يكي از عوامل مهم ديگر اختلاف در گويش است براي مثال واج ژرفساختي /G/ در گويش تبريز به صورت [x] در حالي كه در گويش خلخال به صورت [c] تظاهر مي‌يابد: "گويش تبريز" [??lmax] "آمدن" /??lmag/ "گويش خلخال" [??lmaxc] در گويش تبريز [y] واجگونه‌اي از /r/ بخصوص در موضع پاياني مي‌باشد در صورتي كه در گويش خلخال اين واجگونه اصلا وجود ندارد. پ : عامل ديگري كه باعث تفاوت دو گويش مي‌شود، متفاوت عمل كردن هماهنگي واكه‌ها در دو گويش است. مثلا در مثال قسمت "ب " واكه پسوند در گويش تبريز با واكه ريشه ناهماهنگ است در حالي كه در گويش خلخال بين همين دو واكه هماهنگي كامل وجود دارد. در اين پايان‌نامه 40 قاعده واجشناسي و نحوه عملكرد آن در هر دو گويش بررسي شده است. كه تعدادي از اين قواعد در هر دو گويش يكسان عمل مي‌كنند و از نقاط تشابه دو گويش محسوب مي‌شوند و بعضي ديگر از اين قاعده‌ها متفاوت عمل كرده و از وجه افتراق دو گويش هستند. در اين تحقيق فقط نظام آوايي دو گويش مقابله شده است جا دارد در زمينه واژگاني، دستوري، و تكيه و آهنگ نيز در دو گويش تحقيقات گسترده‌تري انجام شود.

تبريز/ خلخال/ بررسي تطبيقي/ زبان تركي (آذري)/ نظام آوايي/ گويش
Tabriz/ Khalkhal/ Comparative Survey/ Turkish Language (Azari)/ Phonic System/ Dialect
---------------------------------------------------------------------------------------
نگاهي به تز دكتراي دكتر امير پور در مورد لهجه سلماسي زبان تركي آذربايجاني [آزربايجان جنوبي]

دكتر توحيد ملك زاده ديلمقاني
tohidmelikzade@yahoo.com

زبان تركي آذربايجاني از جمله شاخه هاي زبان تركي مي باشد كه علاوه بر آذربايجان در شرق تركيه و تركان كركوك در عراق نيز رايج مي باشد. اين زبان جزو زبانهاي التصاقي مي باشد يعني بن فعل هميشه در آن ثابت مي باشد مانند گلمك كه بن آن يعني گل در تمام زمانها هميشه ثابت است ( گلديم، گله جه يه م، گليره م و غيره ). زبان تركي يكي از زبانهاي بستاني جهان مي باشد كه در طي اعصار مختلف در تمام جهان كاربرد داشته و بخش اعظم زبان سلاطين و فرمانروايان آسيا به اين زبان بوده است. ارزش علمي اين زبان با تحرير كتب مختلف علمي و ادبي صد چندان شده و همين امر سبب شده است كه در اكثر دانشگاههاي معتبر جهان كرسي زبان و ادبيات تركي و رشته توركولوژي ( ترك شناسي ) داير و مطالعه گردد. در كشور آلمان نيز اين امر به سبب ارتباط تاريخي تركان و آلماني ها از قديمي ترين اعصار تاكنون رواج فراوان دارد. محققين آلماني در رشته توركولوژي صاحب نام مي باشند از جمله پروفسور دورفئر كه با تحقيق زبان تركي در ايران صاحب نام و نشان فراوان در جهان علم مي باشد.

گفتيم كه زبان تركي آذربايجاني يكي از شعبات زبان گسترده توركي مي باشد. اين زبان به سبب گستردگي جغرافيايي و همچنين ائتنيكهاي مختلف تشكيل دهنده آن داراي لهجه هاي مختلفي مي باشد كه يكي از اين لهجه ها لهجه مردم سلماس مي باشد. سالها قبل يكي از اهالي سلماس به نام دكتر امير پور اهرنجاني پس از سالها تلاش و كوشش توانست در سال 1971 ميلادي يعني 1350 شمسي لهجه سلماس را به صورت كاملا علمي بررسي كرده و تز وي حائز دريافت دوره دكترا در كشور آلمان گردد. دكتر منوچهر اميرپور در سال 1317 در سلماس زاده شد. تحصيلات ابتدائي و متوسطه را در سلماس گذرانيده و درجه دكتراي تركي را از كشور آلمان اخذ نموده است. وي زماني سرپرست دانشجويان ايراني در آلمان بوده است. ايشان هم اينك در كشور آلمان زندگي مي كنند.

دكتر اميرپور در اين رساله ابتدا به تاريخ زبان تركي آذربايجاني پرداخته و سپس با ذكر مواردي از لهجه تركي در سلماس لهجه شمالي و جنوبي تركي آذربايجاني را بررسي نموده است. در ادامه رساله گرامر، مورفولوژي و فونولوژي اين زبان و لهجه سلماس مورد بررسي قرار گرفته است.

زماني كه محقق سخت كوش سلماسي آقاي محمد رضا مهرزاد صدقياني مشغول تدوين بودند تلاشهاي نگارنده و ايشان براي تهيه اين رساله عليرغم مكاتبه با ايشان بي ثمر ماند تا اينكه به صورت كاملا اتفاقي دوستي عالم از تركيه كه مشغول بررسي علمي لهجه تركي سلماس مي باشد وجود اين رساله را به اينجانب متذكر شد. اين رساله حاليه در كتابخانه اينجانب موجود مي باشد.
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي ورود واژه از زبان تركي به فارسي وعوامل زبان شناختي موثر در آن

تحصيلات تکميلي
نام و نام خانوادگي : مجتبي شعاعي
دانشكده : ادبيات و علوم انساني
استاد راهنما : دکتر سيد محمدتقي طيب
تاريخ دفاع : 11/7/77
رشته و گرايش : زبان شناسي همگاني
استاد مشاور : دکتر ساسان سپنتا

چكيده

از آنجا كه قشر عظيمي از جامعه كشور ما را ترك زبانان تشكيل مي دهند، و قرن ها است كه به لحاظ دارا بودن وحدت ديني و اشتراك فرهنگي با فارسي زبانان به همزيستي مسالمت آميز خود ادامه مي دهند، از اين رو شناخت زبان يكديگر به درك متقابل عمق بيشتري خواهد بخشيد، و چون زبان وسيله برقراري ارتباط ميان افراد جامعه مي باشد و با ويژگيهاي خاص خود به يكديگر تاثير متقابل مي گذارند، زبان فارسي و تركي نيز از اين امر مستثني نيستند. لذا اين امر انگيزه اي شد تا در راستاي آشكار ساختن اين واقعيت، تاثير زبان تركي در فارسي در قالب اين تحقيق بررسي گردد و سابقه تاريخي و عوامل زبان شناختي آن نيز مورد ارزيابي قرار گيرد. از اين رو واژه هاي دخيل تركي در فارسي از فرهنگهاي معتبر فارسي دهخدا و معين استخراج و طبق اهداف اين تحقيق به سه دسته جدا از هم تفكيك شدند.

دسته اول واژه هايي هستند كه امروزه اغلب آنها مورد استفاده عموم مردم قرار مي گيرند و خلائي را در زبان فارسي پر مي كننند و كسي كه به قرضي بودن آنها واقف نيست و تاكنون جايگزين مناسبي براي آنها وضع نگرديده و در هر دو زبان فارسي و تركي روزمره به طور يكسان به كار مي روند.
دسته دوم واژه هايي را تشكيل مي دهند كه همانند دسته اول در مكالمات زبان فارسي فعالند و ضمن اينكه داراي معادل فارسي نيز مي باشند، ولي به طور رايج به كار مي روند هرچند كه در شيوه هاي مختلف گفتار و نوشتار از معادلهاي فارسي نيز استفاده مي شود.
دسته سوم واژه هايي را تشكيل مي دهند كه در مقطعي از زمان وارد زبان فارسي شده و در مقطعي ديگر از آن جدا گشته اند و جزء گنجينة لغات به كار رفته در زبان محسوب مي شوند و آنها را فقط در كتب قديمي مي توان يافت و هيچگونه تاثيري در زبان فعلي فارسي ننهاده اند.

كليه واژه ها واج نگاري شده اند و علل حذف واژه هاي دسته سوم، در داخل پرانتز مقابل هر يك با حرفي مشخص گرديده است.

نتيجه اين بررسي ضمن اينكه همزيستي دراز مدت اين دو زبان را نشان مي دهد، مي تواند واژگان بيگانه تركي را كه در فارسي فعال هستند شناسايي نموده و در جهت اهداف كلي پالايش زبان فارسي از واژه هاي دخيل تركي به كار گرفته شود.
---------------------------------------------------------------------------------------
واژگان قرضي تركي در زبان فارسي

محمودعلي چهرگاني‌منتظر؛
به راهنمايي: علي افخمي.
ك + 604 صفحه،جدول، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه تربيت مدرس، تهران، 1372

رايج‌ترين نمونه از پديده‌هاي قرضي زباني واژه‌هاي قرضي مي‌باشند، در اين مورد گويندگان يك زبان واژه‌ها زبان ديگر را عينا در زبان خود بكار مي‌برند. مطالعه روزنامه، مجله، كتاب و گوش دادن به راديو و تلويزيون ما را به اين حقيقت روبرو مي‌سازد كه زبان فارسي داراي انبوهي از واژه‌هاي قرضي است. اين واژه‌ها، گاه همراه با نوآوري‌هاي فرهنگي هستند و خلائي را در زبان فارسي پر مي‌كنند تا زماني كه اهل زبان، واژه موجه و مناسبي براي آن پيدا كنند. معذالك واژه‌هائي نيز يافت مي‌شوند كه با وجودي كه خلائي را در زبان فارسي پر نمي‌كنند، جزو گنجينه لغات زبان فارسي قرار گرفته‌اند. منظور از واژگان تركي، كليه واژگاني است كه از زبانهاي مختلف تركي (آذري، استانبولي، قزاقي، قرقيزي، تركمني، جغتايي، ازبكي و غيره) در طي قرون متمادي وارد زبان فارسي شده‌اند.

بر اساس اطلاعات موجود در منابع تاريخي و ادبي تركان، علاوه بر سكونت حتي قبل از اسلام در مناطقي از ايران كنوني مثل تركمن صحرا و گنبد، در قسمتهايي از آذربايجان فعلي ايران نيز سكونت داشته‌اند. اسامي مناطق، كوهها، رودخانه‌ها و امثالهم مانند اوش‌كايا (قايا) Uskaya (gaya) (اسكو) اوجان Ujan (بستان‌آباد) و كوههاي بش بارماك (ق) Besbarmak(g) و غيره در قبل از اسلام در ايران نشانگر سكونت تركان از ديرباز در مناطقي از ايران مي‌باشد. خلف تبريزي در برهان قاطع نيز يادآوري مي‌نمايد كه به سبب ارتباط نزديك ايرانيان با اعراب و تركان، نفوذ زبان تركي در حتي در قبل از اسلام در زبان فارسي ديده مي‌شود.

اينجانب با جستجو در فرهنگهاي مهم فارسي از جمله، لغت‌نامه دهخدا، فرهنگ معين، خرد، عميد، برهان قاطع، الفبائي قياسي مشيري، سعدي و ديگر فرهنگها و بررسي و تطبيق واژه‌هاي استخراجي در فرهنگهاي درخشان، فرهنگ تركي، فارسي بهزادي، فرهنگ تركي، فارسي محمد پيفون و غيره، توانستم بيش از 4200 واژه تركي و 1500 اعلام تركي كشف و استخراج نمايم.

واژه‌نامه‌ها/ زبان فارسي/ زبان تركي/ واژه‌هاي قرضي
Glossaries/ Persian Language/ Turkish Language/ Loan Words
---------------------------------------------------------------------------------------
لغات و اصطلاحات تركي در فارسي
TURKISH WORDS IN PERSIAN LITERATURE

دانشگاه زنجان، دولتي
http://dbase.irandoc.ac.ir/00295/00295782.htm

بررسي آرا و نظريه‌هاي جغرافي‌نويسان و مورخاني كه در مورد "زبان آذربايجاني" و "زبان تركي" و موارد اختلاف و يا يكي بودن آنها (نويسندگان ياد شده) در آثار خود تحقيق و بررسي داشته‌اند و اظهار نظرهاي موافق و يا مخالف ارائه نموده‌اند، استخراج لغات تركي، بررسي نحوه ورود لغات تركي در زبان و ادبيات فارسي، ارائه شواهد مثالي از لغات تركي كه در متون نظم و نثر راه پيدا كرده است.

تاريخ اجراي طرح 1376 تا 1377 ميزان پيشرفت كار 100
دانشگاه زنجان
دانشگاه زنجان، دولتي. 2500000
زبان تركي/ زبان فارسي/ واژه/ اصطلاحات
---------------------------------------------------------------------------------------
ساخت آوايي زبان تركي آذري

حسن حسابگر؛
به راهنمايي: علي‌اشرف صادقي.
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه علامه طباطبايي، 1371
http://dbase.irandoc.ac.ir/00023/00023707.htm

در فصل نسخت اين تحقيق تاريخچه كوتاهي از گذشته زبانهاي تركي و زبان تركي آذري ارائه شده و موقعيت زبان تركي آذري در ميان زبانهاي تركي روشن گرديده، تقسيم‌بنديهاي مختلف و گروه‌بنديهاي متفاوت خانواده زبانهاي تركي از ترك شناسان مختلف نقل شده و سپس گويش و لهجه‌هاي مختلف تركي آذري و گروه‌بندي آنها مشخص گرديده و در باره سبكهاي گفتاري و نوشتاري تركي‌آذري بحث شده ‌است. در فصل دوم شش پايان‌نامه دكتري كه توسط فارغ‌التحصيلان رشته زبانشناسي نوشته شده بعلاوه شش اثر ديگر كه توسط زبانشناسان تركي‌شناس برشته تحرير درآمده مورد بررسي قرار گرفته. آنچه در اين پايان‌نامه افزوده شده بررسي مجدد همه نوشته‌ها و استخراج واجها بر اساس جفت‌هاي كمينه در مواضع سه گانه آغازي، مياني، پاياني، و استخراج كامل واجگونه‌ها در لهجه تبريز است. ضمنا پيشنهادي جديد در مورد واجها در زبان تركي آذري در اين پايان‌نامه ارائه شده كه براساس آن واجهاي همخوان به 21 همخوان تقليل داده شده و در باره واگه‌ها همان نظر كلي يعني 9 واكه كوتاه براي تركي آذري مورد پذيرش قرار گرفته است.

لهجه تركي تبريز/ زبان تركي آذري/ واج‌هاي همخوان/ واكه‌ها
---------------------------------------------------------------------------------------
زمان و نمود در تركي آذري

علي محمدي؛
به راهنمايي: علي افخمي.
67 صفحه، جدول، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه تربيت مدرس، تهران، 1374
http://dbase.irandoc.ac.ir/00050/00050903.htm

رساله حاضر به بررسي دو مقوله زمان و نمود كه بيش از هر مقوله ديگري با يكديگر، اشتباه گرفته مي‌شوند مي‌پردازد. مرروي بر مطالعات پيشين در اين زمينه نشان مي‌دهد كه نمود بعنوان يك مقوله فعلي مستقل از زمان در كتب دستور زبان آذري مورد توجه قرار نگرفته است و بيشتر بعنوان گونه‌اي از مقوله زمان تلقي گرديده است. چنين برداشتي از مقوله نمود باعث گرديده تا توصيفات دستوري بعمل آمده از دو مقوله زمان و نمود غيرواقع گرايانه و نارسا باشد. رساله حاضر تلاش در جهت توصيف اين دو مقوله فعلي از حيت تمايز ميان آندو مي‌باشد. در آن بخش از رساله كه به بررسي مقوله زمان مي‌پردازد نگارنده برخلاف دستورهاي سنتي كه به سه زمان عمده گذشته حال و آينده قايل هستند به وجود دو زمان عمده گذشته و غيرگذشته قايل گشته و سعي دارد تا با استفاده از شواهد و داده‌هاي زباني به اثبات نظر خود بپردازد. در بحث از مقوله نمود كه موضوع عمده رساله حاضر مي‌باشد تلاش گرديده است تا نظام نمودي زبان تركي آذري فارغ از مقوله زمان بررسي و چگونگي صورتبندي نمودهاي مختلف و ويژگيهاي آنها مشخص گردد. همچنين تلاش گرديده است تا نقش بنيادي‌تر نمود در مقايسه با زمان مشخص گردد.

دستورزبان/ زمان (دستور زبان)/ نمود (دستورزبان)/ زبان تركي آذري
Grammar / Tense / Aspect / Azari Turkish Language
Serial no: 00050903 == Call No. : 09413
---------------------------------------------------------------------------------------
بررسي مقابله‌اي نظام آوايي زبانهاي تركي آذربايجاني و فارسي

محمدابراهيم مريمي؛
به راهنمايي: علي افخمي
175صفحه، جدول، كتابنامه
پايان نامه (كارشناسي ارشد) -- دانشگاه تربيت مدرس، 1375

تحقيق حاضر به بررسي مقابله‌اي نظام آوايي زبانهاي تركي آذربايجاني و فارسي، نوع جديدي از مطالعات تقابلي پرداخته است كه از نيمه‌هاي قرن بيستم توجه زيادي را به خود جلب كرده، زيرا فرضيه جديد علاوه بر توصيف وجوه اشتراك و افتراق زبانهاي مورد مطالعه، هدفش پيشگويي خطاهاي دانش‌پژوهان چنين خطاهايي تداخلي است كه جهتش از زبان مبداء به زبان مقصد مي‌باشد. بر اساس چنين فرضيه‌اي اين تحقيق در چهارچوب فرضيه سنتي در هفت فصل بترتيب زير تنظيم گرديده است : فصل اول به عنوان مقدمه به اهداف و اهميت تحقيق پرداخته و در آخر به مروري بر ادبيات آن نيز اشاره شده است. فصل دوم به بنيان نظري تجزيه و تحليل مقابله‌اي مي‌پردازد. فصل سوم نيز جهت آشنايي با آواشناسي و واج‌شناسي تنظيم گرديده. فصل چهارم و پنجم به ترتيب نظام‌آوايي زبانهاي تركي آذربايجاني و فارسي را مورد بحث قرار داده و در اين راستا با واجها و واج‌گونه‌ها همخوانها و واكه‌هاي دو زبان مورد نظر آشنا شده و واكه‌هاي مركب و هجا نيز از ديگر بحث‌هايي است كه از آنها سخن به ميان آمده. همچنين انواع مختلف فرايندهاي آوايي با مثالهاي مربوطه روشن گرديده و در آخر اين دو فصل تكيه كلمه مورد بررسي قرار گرفته است. فصل ششم كه اساس و پايه تحقيق بر آن استوار است به مقايسه نظام‌آوايي دو زبان مورد نظر پرداخته و در اين راستا خطاهاي دانش‌پژوهان تركي آذربايجاني در يادگيري زبان فارسي و يا بر عكس پيشگويي شده است. سرانجام فصل هفتم نتيجه‌گيري بوده كه به يافته‌ها، كاربرردها و پيشنهادات اختصاص يافته است. نتايج حاصله نشان مي‌دهد كه سخنگويان تركي آذربايجاني در يادگيري و تلفظ عناصري كه در دو زبان وجود دارد با مشكل خاصي روبرو نمي‌شوند، در حاليكه آنها در تلفظ واجهائيكه در زبان فارسي موجود بوده و در زبان تركي آذربايجاني وجود نداشته باشد با مشكلات جدي مواجه مي‌شوند.

واج‌شناسي/ واج/ واكه/ زبان تركي/ زبان فارسي/ آواشناسي
Phonology/ Phoneme/ Vowel/ Turkish Language/ Persian Language/ Phonetics
Serial no: 00047942 == Call No. : 05903