عزاداري زنجيرزني و مداحي در مناطق ترك‌نشين استان چهارمحال و بختياري

نگاهي به تاسوعاي حسيني در چهارمحال وبختياري/ خانه‌هايي كه حسينيه شدند شهركرد ، خبرگزاري جمهوري اسلامي ‪۸۴/۱۱/۱۹‬
داخلي. فرهنگي. مناسبتها. تاسوعا.

درست ‪ ۹‬روز است، كه مردم در چهارمحال وبختياري با سياهپوش كردن خانه خود غمزده بر حادثه كربلا خون مي‌گريند.

شب تاسوعاي حسيني در بين برخي از ساكنان چهارمحال وبختياري به شب" چوب و دهل " معروف است و روز عاشورا را روز " تيغ " مي‌نامند.

آيين‌هاي ويژه تاسوعا و عاشورا در نقاط مختلف استان چهارمحال و بختياري در اصل يكي است، ولي تفاوتهاي نيز در اجرا با يكديگر دارد.

جوانان بيشتر در هياتهاي عزاداري به زنجيرزني مي‌پردازند و بزرگسالان نيز در اين استان در آيين‌هاي سينه زني شركت مي‌كنند.

در برخي از روستاها و شهرهاي حاشيه زاينده‌رود و بيشتر در بين آنهايي كه با گويش تركي صحبت مي‌كنند، عزاداران زنجير سه ضرب مي‌زنند.

مداحان با دو گويش فارسي رايج و تركي قشقايي مداحي مي‌كنند و طبالان و سنج زنان نيز ريتم عزايشان سه ضربي است.

در برخي از اين هياتهاي عزاداري امام حسين (ع) درمناطق ترك‌نشين استان، نيز زنجيرزني و مداحي به صورت تك زنجير و پنج ضرب و هفت ضرب نيز وجود دارد ، كه اين شيوه در بين جوانان كمي كمرنگ تر شده است.

همچنين در شهركرد نيز در هياتهاي عزاداري، زنجيرزني به صورت جفت و تك ضربي‌است و مداحان و طبالان نيز ضربه‌هاي را هماهنگ با زنجيرزني، سنگين و تك مي‌زنند.

در اين دسته‌هاي عزاداري كه در ستون سه و دو ستون موازي در خيابان حركت مي‌كنند، نيز بزرگان هياتها در رده نخست ستونها قرار مي‌گيرند و به هنگام " دم دادن " و جواب نوحه‌خوانها ، زنجيرزني تك ضرب خواهد شد.

عزاداران در شهركرد ابتدا براي حضور مردم و گرم شدن مجالس عزاداري اقدام به برپايي آيين‌هاي سينه‌زني كه به‌صورت جفت و با دودست انجام مي‌شود، مي‌كنند و پس ازآن دسته‌هاي رنجيززن راه مي‌افتند، كه پايان اين عزداري بل به صورت سه ضرب و زن به صورت تك و جفتي انجام مي‌شود و عزداران دعاي شفا و قبولي سورگوراي را از خداوند طلب مي‌كنند.

" علامت گرداني" يا به لجهه محلي" علومت " و بستن حمايل‌هاي علامت گرداني به رسم ديرين و براساس پاسداشت علمدار دشت كربلا در بين جوانان شهرهاي شهركرد ، فرخشهر، كيان و ديگر شهرهاي شهرستان شهركرد جايگاه خاص خود را دارد.

در اين برنامه نيز بزرگان دسته‌هاي عزاداري علامتهاي سيزده فنره را بلند مي‌كنند و جوانان و تازه كارها نيز اقدام به بلند كردن و گردانند علامتهاي هفت فنره يا پنج فنره مي‌كنند و كساني كه مي‌خواهند علامت سيزده فنره را بلندكنندگان بايد يكي از بزرگان و پيشكسوتان علامت گردان ، معرف او به سردسته علامت گردانها باشد و يا بزرگ علامت گردانها،حمايل او را بسته باشد.

همچنين علامتها در پيشاپيش دسته‌هاي عزاداري حركت مي‌كنند و بزرگ علامت گردانهاي هيات، در چهارراه و يا يكي از ميدانهاي شلوغ شهرها،با تعظيم دادن علامت اقدام به " سلام " به ديگر عزاداران مي‌كند.

در شهر نافچ شهرستان شهركرد نيز كه به شهر "حسينيه‌ها" استان چهارمحال و بختياري معروف است ، آيين‌هاي سينه‌زني به صورت چرخشي و مدور سه‌ضربي انجام مي‌گيرد.

همچنين در مناطق ديگر استان نظير شهرستان فارسان نيز آيين‌هاي سينه‌زني در بين جوانان به صورت "واحد " و يا سينه زني" خرمشهري " برگزار مي‌شود.

در اين بين عزاداران شهرستان فارسان با حضور در حسينيه‌ها و تكايا شبها اقدام به سينه‌زني تك ضرب به صورت چرخشي و مدور مي‌كنند و در روز تاسوعا و عاشورا نيز در آيينهاي زنجيرزني كه به صورت تك ضرب و تك زنجير است، شركت مي‌كنند.

در برخي از دسته‌هاي عزاداري نيز نوازندگان" سرنا" و دهل " با نواختن ساز چپ و نواي عزا، پيشاپيش عزداران حركت مي‌كنند و برخي از عزاداري‌ها نيز با حركت دادن نمادين كاروان اسراي كربلا همراه است.

شهر " طاقانك " در روز عاشورا و شب تاسوعا نيز شاهد خيمه سوزي است و پس از آتش كشيده شدن خيمه‌ها، مردم براي تبرك، قسمتي از اين خيمه‌هاي سوخته را همراه خود مي‌برند.

همچنين در اين شهر برهم زدن چوب‌هاي كوچك "چك چكو" نيز متداول است و اين آيين نيز مانند سنج به صورت پنج ضربي و هفت ضرب صورت مي‌گيرد.

در شهر" بن " نيز عزاداران علامتهاي چوبي هياتها را به مدت يك شب در آب گرداب بن مي‌گذارند و در روز تاسوعا و عاشورا ،به حركت دادن آنها كه به صورت تنه درخت ارتفاع دار و با پارچه‌هاي سياه پوشانده شده،اقدام مي‌كنند.

همچنين هيات خوزستاني‌ها مقيم شهركرد نيز در شبهاي دهه نخست محرم آيين هاي سينه زني واحد و چرخشي را برگزار و در روز تاسوعا و عاشورا دسته‌هاي سنج و دما زن را راه اندازي مي‌كند.

اما آنچه در همه شهرها و روستاها به صورت يكسان انجام مي‌شود، "حسينيه" و " عباسيه " شدن خانه‌هاي مردم در روز تاسوعا و عاشوراست.

در اين آيين بنا بر نذر خانواده‌ها، اهالي كوچه‌ها با سياه پوش كردن سر در منازل و اماكن اقدام به برگزاري آيين‌هاي روضه‌خواني، مقتل و سلام، تعزيه و برپايي زيارت عاشورا مي‌كنند.

همچنين كساني كه تمكن مالي بيشتري دارند سفره ابوالفضل " پهن مي‌كنند و به اطعام عزاداران مي‌پردازند.

اين شهروندان با فراخواندن بزرگان فاميل و قوم خود، اقدام به پخت نذري هاي گوناگون و تقسيم آن در بين همسايگان و عزاداران در مساجد، تكايا، امامزده‌ها و حيسينه‌ها مي‌كنند.

مردم چهارمحال و بختياري در پايان عزاداري خود در روز عاشورا، شب هنگام با حضور در گلزار شهدا و امامزادگان با بر افروختن شمع آيين "شام غربيان" برگزار و با دهه نخست محرم وداع مي‌كنند.

به گزارش ايرنا ، استان چهارمحال و بختياري بيش از ‪ ۲۶‬شهر، ‪ ۹۹۰‬روستا و ‪ ۸۵۰‬هزار نفر جمعيت دارد و در روزهاي تاسوعا و عاشورا غرق ماتم و عزا مي‌شود.